გუდაუთიდან 10 კმ-ის მოშორებით, მდებარეობს ადრე შუა საუკუნეების ( VIII-IX ) ქართული ქრისტიანული ტაძარი, რომელიც ცნობილია აილაგა-აბიყუს სახელით.

ამჟამად წარწერები და ფრესკის ფრაგმენტები წაშლილია, გუმბათი ჩამონგრეულია. ეკლესიის შესწავლა და შესაბამისი სამუშაოების ჩატარება შეუძლებელია.

წებელდის ციხე, ბერძნული წყაროების მიხედვით ადრე შუა საუკუნეების საქართველოს ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს საფორტიფიკაციო ნაგებობას წარმოადგენდა

1875 წელს ძველი ანაკოფიის ადგილას თანამედროვე ახალი ათონის ტერიტორიაზე, ათონის მთიდან მოსულმა ბერებმა წმინდა პანტელეიმონის  ტაძარი დაარსეს. ანაკოფია ფეოდალური ხანის ციხე-ქალაქი, VII-VIII საუკუნეებში აბაზგთა პოლიტიკური ცენტრი იყო.

ქალაქ ტყვარჩელიდან 5-6 კმ ზე მდებარე ლაშქენდერის მთა აფხაზთა შვიდი წმინდა ადგილიდან ერთ-ერთია.

ისტორიული ცნობების თანახმად, ბედიის კომპლექსი X საუკუნის მიწურულს, დაახლოებით 999 წელს ააგო გაერთიანებული  საქართველოს პირველმა მეფემ ბაგრატ III ბაგრატიონმა და მასვე აქ საეპისკოპოსო დაუარსებია. სამონასტრო კომპლექსის მთავარ ნაგებობას წარმოადგენს ეზოს ცენტრში აგებული ბედიის ღმრთისმშობლის სახელობის ტაძარი. მისგან დასავლეთით შემორჩენილია ბედიელ მიტროპოლიტთა ორსართულიანი სასახლე.

NASA 90 ქვეყნიდან ხელოვანთა ნამუშევრებს მთვარეზე გააგზავნის. პროექტის ფარგლებში საქართველოდან მათ შორის ქართული (აფხაზური) ხალხური სიმღერა „ვარადო“  გაემგზავრება.

1866 წელს აქ დაიწყო რუსეთის ცარიზმის წინააღმდეგ მიმართული აფხაზთა ანტიკოლონიური აჯანყება, რომლის ჩახშობისას, იმავე წელს სასახლე გადაწვეს. შარვაშიძეების უზარმაზარი სასახლიდან მხოლოდ კედლებიღა დარჩა.

წარმატებული ექიმი აფხაზეთიდან თვლის რომ მედიცინას უმნიშვნელოვანესი როლი აქვს მშვიდობის მშენებლობისა და ნდობის აღდგენის პროცესში.

ვლადიმერ პუტინს მიაჩნია, რომ უფლება აქვს სხვათა ტერიტორიებზე გამოაცხადოს დამოუკიდებელი სახელმწიფოები, დანიშნოს მმართველები, მარტივად რომ ვთქვათ "სახლობანა" ითამაშოს რეალურ პირობებში, სადაც თავად მიიღებს გადაწყვეტილებებს.

კონფლიქტის მოგვარებისა თუ ტრანსფორმაციის მიზნით, ICA-ს მიერ კონკრეტული სამშვიდობო ინიციატივები იქმნება. ჩვენი ორგანიზაციის მიზანია, უპირველს ყოვლისა, მშვიდობის მშენებლობის პროცესის განმტკიცება და ახალი დიალოგის დაწყება, ახალი ფრომატების ფარგლებში.

კონფლიქტის მოგვარებისა თუ ტრანსფორმაციის მიზნით, ICA-ს მიერ კონკრეტული სამშვიდობო ინიციატივები იქმნება. ჩვენი ორგანიზაციის მიზანია, უპირველს ყოვლისა, მშვიდობის მშენებლობის პროცესის განმტკიცება და ახალი დიალოგის დაწყება, ახალი ფრომატების ფარგლებში.

მოქვი  ასევე მნიშვნელოვან საეკლესიო ცენტრს წარმოადგენდა, რომლის  საეპისკოპოსო კათედრა მე-10 საუკუნეში დაარსდა.  ტაძარს უდიდესი  ისტორია აქვს, იგი ერთიანი საქართველოს მეფის დავით აღმაშენებლის ხანაშიც  საფუძვლიანად შეუკეთებიათ და მოუხატავთ, მაგრამ მაშინდელი ფრესკული მოხატულობის კვალი დღეს აღარსად ჩანს.

თურქეთის რესპუბლიკა საქართველოს მეზობელი, მეგობარი და სტრატეგიული პარტნიორი ქვეყანაა. 1991 წელს, საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ, თურქეთის რესპუბლიკა იყო ერთ-ერთი პირველი სახელმწიფო, რომელმაც გვაღიარა საერთაშორისო სამართლის სუბიექტად და ქვეყნისთვის მძიმე ვითარებაში დახმარების ხელი გამოგვიწოდა.

დღეისათვის ციხის კედლები მძიმე მდგომარეობაშია.  აფხაზეთის ტერიტორიაზე არსებული სხვა ისტორიულ-კულტურული ფასეულობების მსგავსად,  შეუძლებელია ამ ძეგლის მდგომარეობის შესწავლა, შეფასება და შესაბამისი სამუშაოების ჩატარება,   არადა იგი სასწრაფო კონსერვაციას საჭიროებს.